Na początku warto przywołać istotną regulację, która wynika z art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, dalej u.o.z. Zgodnie z nią, pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga m.in.:

• prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, w tym

• prowadzenie prac polegających na usunięciu drzewa lub krzewu z nieruchomości lub jej części będącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem lub inną formą zaprojektowanej zieleni.

Spostrzeżenia Naczelnego Sądu Administracyjnego na temat obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę bądź dokonania wymaganego prawem zgłoszenia przed przystąpieniem do wykonywania robót budowlanych przy zabytku:

1. „wydawana na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 u.o.z. decyzja o pozwoleniu na prowadzenie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru jest rozstrzygnięciem, w którym organ administracji ocenia dopuszczalność prowadzenia robót budowlanych przy zabytku pod kątem ochrony walorów zabytkowych obiektu budowlanego. Niezwalania to inwestora od obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, jeśli wymagają tego przepisy pr. bud.”;

2. „art. 2 ust. 1 u.o.z. stanowi bowiem, że ustawa ta nie narusza m.in. przepisów Prawa budowlanego. Nadto wymóg uzyskania pozwolenia na budowę wynika wprost z art. 36 ust. 8 ww. ustawy, który to przepis stanowi, że uzyskanie pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na podjęcie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru nie zwalnia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, w przypadkach określonych przepisami Prawa budowlanego. Tym samym dopiero po uzyskaniu pozwolenia na budowę bądź dokonaniu wymaganego prawem zgłoszenia inwestor może przystąpić do wykonywania robót budowlanych przy zabytku. Odnośnie do wzajemnych relacji pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru oraz pozwolenia na budowę, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, uznać należy, że pierwsze z pozwoleń jest rozstrzygnięciem warunkującym wydanie drugiego pozwolenia, tak jak ma to miejsce np. w przypadku decyzji o ustaleniu warunków zabudowy czy też decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia. Ustawa Prawo budowlane reguluje generalnie kwestie związane z realizacją inwestycji budowlanej zaś ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami reguluje tylko pewne kwestie szczegółowe jakimi są warunki prac przy obiekcie będącym zabytkiem wpisanym do rejestru. Uzyskanie pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru jest warunkiem koniecznym uzyskania pozwolenia na budowę dotyczącego takiego zabytku. Wynika to wprost z treści art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, który stanowi, że prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.”.

Przytoczony wyrok to ważny głos w sprawach związanych z prawnymi aspektami związanymi z inwestycjami przy szeroko rozumianych zabytkach, których jest w naszym kraju ogromna liczba. Często atrakcyjne inwestycje są właśnie związane z zabytkami, dlatego też ważne jest, aby dysponować wiedzą na temat tego, jak podchodzą do pewnych kwestii formalno-prawnych organy administracji publicznej – szczególnie w kontekście aktualnego orzecznictwa.